Güneşin cildimiz üzerindeki etkileri nelerdir

Dünyada yaşamın devam etmesi için gerekli ışın kaynağı olan güneşin pek çok olumlu etkisi vardır. Bu olumlu etkiler: ısı verme, D vitamini yapımı, bazı cilt hastalıklarında tedavi edici olarak kullanılması, insan psikolojisine olumlu etkisi olarak sayılabilir. Ancak son yıllarda ozon tabakasında incelme sonucu güneş ışınları yeryüzünü daha çok etkilemektedir. Buna bağlı olarak güneş yanıkları, deri kanseri oluşumu, ışığa bağlı alerjik hastalıklar ve ışığa bağlı cilt yaşlanması riski artmıştır. Bu nedenle kişilerin özellikle yaz aylarında güneşten bilinçli bir şekilde korunmaya ihtiyaçları bulunmaktadır.

Dünya yüzeyine ulaşan güneş ışınları hangileridir?

Yeryüzüne ulaşan ışınların yarısı kızılötesi ışınlar, bir kısmı görünür ışık ve çok az miktarı ise ultraviyole ışınlarıdır. Ultraviyole ışınları olarak bilinenler UVA, UVB ve UVC ışınlarıdır. Yeryüzüne UVA ve UVB ışınları ulaşmaktadır. Ozon tabakasından dolayı UVC yeryüzüne ulaşamaz.

UVA (320-400nm) ışınları ciltte kızarıklık yapar. Güneşe bağlı alerjik hastalıklardan sorumludur. UVA ışınları cam, kum ve sudan kolaylıklar geçer. Bundan dolayı pencere camları, deniz kenarında şemsiye altı ve suyun içi güneşten cildimizi korumaz.

UVB (290-320nm) ışınları ciltte bronzlaşmadan sorumludur, cilt kanseri yapar ve cilt yaşlanmasını hızlandırır. Güneş yanığı yapar. UVB ışınları camdan geçemez.

UVC (200-290nm) ozon tabakasından dolayı yeryüzüne ulaşamaz. Ancak son yıllarda ozon tabakasındaki incelmeden dolayı önem kazanmıştır. UVC ışınları kanser oluşumuna neden olmaktadır.

Güneşin ciltteki zararlı etkileri nelerdir?

A. Kısa zamanda oluşan;

1. Güneş yanığı

2. Allerjik reaksiyonlar (ekzemalar, kurdeşen benzeri kabarıklıklar),

B. Uzun dönemde meydana gelen (defalarca güneşe maruz kalma sonrasında);

1. Ciltte yaşlanma (kırışıklıklarda artış, lekelenme, damarsal oluşumlarda artış, ciltte düzensiz kalınlaşmalar)

2. Kanser riski yüksek cilt lezyonları (solar keratoz)

3. Cilt kanseri (bazal hücreli karsinom, skuamöz hücreli karsinom, malin melanom)

Güneş ışınlarına bağlı nasıl cilt kanseri oluşur?

Güneş ışınlarının deri kanseri oluşumuna yol açtığı 1920’li yıllardan beri bilinmektedir. Güneş ışınlarının deri kanseri oluşturması deneysel olarakn ispat edilmiştir. Kanser oluşumuna hen zemin hazırlamakta hemde direkt kanser oluşumuna yol açmaktadır.

Güneşe maruz kalınmasıyla deriye gelen ışınlar ciltte bazı kimyasal olayların başlamasına neden olur. Bu olaylar cildin savunma mekanizmasını bozabilir, cilt için bazı zararlı maddelerin yapımına yol açar. Bu etki en çok UVB’ye bağlı oluşmaktadır. Özellikle açık tenli kişilerde bu risk daha fazladır. Genetik faktörlerin de önemli olduğu bilinmektedir. Ailesinde güneşe bağlı cilt kanseri olan kişilerde risk normale göre daha fazladır.

Güneş ışınlarının şiddeti, güneş altında kalınan süre önemlidir. Bazı meslek grupları (inşaat işçileri, balıkçılar, denizciler, çiftçiler) ve sürekli solaryuma giren kişilerde cilt kanseri oluşma riski fazladır.

Güneşten nasıl korunmalıyız?

1. Güneşten koruyucu kıyafetlerin kulanılması
Kıyafetlerin güneşten koruyucu etkilerinin önemi, güneşe maruz kalınan bölgelerde ortaya çıkan deri yaşlanması ile kıyafetlerin kapadığı bölgeler arasındaki farklılıklar kıyaslanarak anlaşılır. Kıyafetlerdeki dokuma sıklığı, kumaş cinsi ve renk önemlidir. Naylon ve polyester gibi sentetikler, likralı kumaşlar ve koyu renk kıyafetler güneş ışınlarını daha az geçirirler. Kumaşların ıslatılması koruyuculuk özelliklerini azaltmaktadır.
Şapka ve gözlük kullanımı önemlidir. Şapkalar geniş kenarlı olmalıdır. Güneş gözlüklerinin camı UVA ve UVB filtreli olmalıdır.

2. Güneş koruyucu kremlerin kullanılması
Cildimize ulaşan ışınların ciltte emilmesini ve yansımasını engelleyen ürünlere “güneş koruyucu ürün” denilmektedir. Bu ürünler krem, losyon, jel veya sprey formunda olabilirler.Güneş koruyucu ürün kullanırken dikkat edilmesi gereken noktalar;

a. Güneş koruma faktörü

*Güneş koruma faktörü nedir?: güneş koruma faktörü, ürünün UVB ışınlarının cilt yanığına karşı cildi koruma yeteneğini göstermektedir. Güneşlenme sonrasında ciltte kızarıklık oluşmaktadır. Koruma faktörü, bu kızarıklık oluşma süresini sözkonusu faktörün katı kadar uzatır. Örneğin 10 dakikalık güneşlenme sonrası bir kızarıklık oluyorsa, 15 koruma faktörlü bir krem bu süreyi 150 dakikaya çıkarmaktadır. Bir güneş koruyucu kremin güneş koruma faktörü ne kadar yüksekse o kadar iyi koruyucudur. Ancak sadece UVB koruması yeterli olmaz. UVA koruması için özel ölçümler sonrası oluşturulan değerlerin de üründe yer alması gereklidir.

* İyi bir güneş koruyucu nasıl olmalıdır?

1. Geniş spektrumlu olmalı: hem UVB hem de UVA için koruyucu olmalıdır. O nedenle ürünün üzerinde UVB koruması için SPF değerine, UVA koruması için IPD değeri yer almalıdır. SPF değeri 30 olan bir güneş koruyucu güneşten %97 oranında korumaktadır. Daha yüksek koruma faktörlerinin etkileri ihmal edilebilir düzeydedir.

2. Suya dayanıklı olmalıdır. (water-resistant) Bu durum özellikle yüzme ve terleme sonrası ürünün ciltten uzaklaşmaması için gereklidir.

3. Sivilce oluşmasını engellemek için su bazlı olmalıdır.

4. Allerji riski yüksek maddeler içermemelidir.

*Güneş koruyucu kremler nasıl kullanılmalı?

-Güneşe çıkmadan en az 20 dakika önce sürülmeli

-Deniz kenarı veya havuzbaşında bulunulduğunda her saat krem tekrar sürülmeli

-Kremin son kullanma tarihine mutlaka bakılmalı, bir krem 2 yıldan fazla kullanılmamalı

-Kremler serin ve güneş görmeyen bir yerde muhafaza edilmeli

-Açık tenli, sarışınlar, kızıllar yüksek koruma faktörlü krem kullanmalı

3. Bronzlaştırıcı ajanların kullanılması:

Bronz bir tene sahip olma isteğinin artması deriyi boyayan bazı kremlerin üretimine neden olmuştur. Dihidroksiaseton maddesi içeren ürünler deriyi boyayarak yapay bir bronzluk sağlamaktadır. Etki 1 saat içinde başlar ve 3-5 güne kadar devam edebilir. Bu tür kremlerin cilt için bir zararı yoktur. Ancak bu şekilde oluşan bronzlaşma, cildi güneş yanığından koruyamamaktadır.

4.Antioksidan kullanımı

Güneş ışınlarına maruz kalındıktan sonra vücutta serbest radikal adı verilen bazı maddeler ortaya çıkmaktadır. Bu maddeler cilt için zararlıdır. Vücutta bu maddelerin oluşumunu engelleyen vitaminler olan C ve E vitaminlerin alınması cildi güneşe karşı korumaktadır.

Güneşten korunmak için ÖNERİLER

1. Her gün en az 15 güneş koruma faktörüne sahip güneş koruyucu krem kullanılmalı

2. Güneş koruyucu kremler güneşe çıkmadan 20 dakika önce sürülmeli, 2 saatte bir tekrarlanmalı

3. Güneş ışınlarının yoğun olduğu saatlerde (sabah 10-akşam 4 arası) güneşe çıkılmamalı

4. Güneş altında geçirilen sürede geniş kenarlı şapkalar ve tişörtler giyilmeli